Λιπιδικά νανοσυστήματα ως φορείς mRNA. Τα σύγχρονα εμβόλια

Στο πρόσφατο (10-8-2021) άρθρο ανασκόπησης το οποίο δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Nature Reviews materials, οι συγγραφείς αναφέρονται στην εφαρμογή των λιπιδικών νανοσωματιδίων για την ανάπτυξη σύγχρονων εμβολίων, όπως αυτών εναντίον του ιού SARS-CoV-2 αλλα και θεραπειών, με βάση το mRNA. Οι Καθηγητές του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών Κωνσταντίνος Δεμέτζος και Θάνος Δημόπουλος (Πρύτανης ΕΚΠΑ), παρουσιάζουν τα σημαντικότερα σημεία του άρθρου αυτού.

Η αποτελεσματικότητα των εμβολίων mRNA αλλά και των θεραπειών εναντίον νόσων όπως του καρκίνου αλλά και γενετικών ασθενειών, εξαρτάται απο τον σχεδιασμό και την ανάπτυξη καινοτόμων λιπιδικών νανοσυστημάτων μεταφοράς του mRNA. Οι πρωτοποριακές μελέτες που αφορούν το mRNA συνέβαλαν στην κατανόηση της δομής και της λειτουργικότητάς του. Η ανάπτυξη των λιπιδικών νανοσωματιδίων όπως των λιποσωμάτων αλλά και άλλων κατηγοριών νανοσωματιδίων, βοήθησε ουσιαστικά στην ανάπτυξη νέων εμβολίων.

Στο άρθρο αναφέρονται τα βασικά σημεία της ανάπτυξης και κλινικής αξιολόγησης των λιπιδικών νανοσωματιδίων με εγκλωβισμένο mRNA όπως : η μορφοποίηση σε τελικό σκεύασμα έτοιμο προς χρήση, η ορθή βιομηχανική παραγωγή και οι κανόνες των διαδικασιών παραγωγής, η σταθερότητα, οι συνθήκες αποθήκευσης και οι έλεγχοι ασφάλειας και αποτελεσματικότητας του τελικού προιόντος (εμβολίου). Η σύσταση των λιπιδικών νανοσωματιδίων περιγράφεται επίσης αναλυτικά στο άρθρο. Σημαντική είναι η παρουσίαση της χρονολογικήςς εξέλιξης της εφαρμογής του mRNA για θεραπευτικούς σκοπούς αλλά και ιστορικά της εξέλιξης των λιπιδικών νανοσωματίδίων και των λιποσωμάτων με εφαρμογές στην ανάπτυξη εμβολίων και καινοτόμων θεραπειών. Οι επιστημονικές προσπάθειες που ιστορικά αναδεικνύονται μέσα από το άρθρο, αποδεικνύουν τις μακροχρόνιες προσπάθειες της επιστημονικής κοινότητας για εξέλιξη των τεχνολογιών, ώστε σήμερα να έχουμε αποτελεσματικό και ασφαλές εμβόλιο εναντίον του ιού SARS-CoV-2. Το 1995 αναπτύσσονται και εγκρινονται νεα λιπιδικής νανοτεχνολογίας θεραπευτικά προιόντα ενώ μελετώνται πληθώρα λιπιδικών νανοσυστημάτων μεταφοράς φαρμακομορίων εναντίον διαφόρων νόσων συμπεριλαμβανομένου και του καρκίνου. Απο το 2014 δημοσιεύονται ερευντικές δραστηριότητες και αποτελέσματα κλινικών μελετών που αφορούν στην εφαρμογή της λιποσωμιακής νανοτεχνολογίας και της τεχνολογίας των λιπιδικών νανοσυστημάτων για τον εγκλωβισμό και την ασφαλή μεταφορά και παράδοση στα κύτταρα- στόχους του mRNA για την ανοσοθεραπεία του καρκίνου. Το 2017 δημοσιεύονται κλινικές μελέτες με λιπιδικά νανοσυστήματα για χρήση ως εμβόλια εναντίον του ιού της γρίπης καθώς και μελέτες για την ανάπτυξη εξατομικευμένων εμβολίων mRNA  εναντίον του καρκίνου καθώς και εφαρμογές σε πρωτεινικές θεραπείες.  Το 2020 το μακρύ, επίμονο αλλά και επίπονο επιστημονικό ταξίδι στον τομέα της θεραπευτικής νανοτεχνολογίας και της νανοτεχνολογίας των εμβολίων mRNA, οδηγεί στην ανάπτυξη και κυκλοφορία των σημαντικών, αποτελεσματικών και ασφαλών εμβολίων εναντίον του ιού SARS-CoV-2. Η περιγραφή του μηχανισμού με τον οποίο τα λιπιδικά νανοσωματίδια ενσωματώνονται στα ανθρώπινα κύτταρα και η ανάπτυξη κατάλληλων αντισωμάτων για την αντιμετώπιση του ιού SARS-CoV-2 περιγράφεται εκτενώς στο άρθρο. Η αναφορά του άρθρου στα ασφαλή δομικά υλικά από τα οποία παρασκευάσθηκε το εμβόλιο mRNA εναντίον του ιού SARS-CoV-2 και η μορφοποίηση τους σε λιπιδικά νανοσωματίδια τα οποία  εγκλωβίζουν και μεταφέρουν με ασφάλεια το mRNA, αποτελεί απόδειξη της ασφάλειας των εμβολίων.

Το άρθρο καταλήγει σε συμπεράσματα τα οποία αναφέρουν ότι : η λιπιδική νανοτεχνολογία μέσω της παρασκευής και ανάπτυξης λιπιδικών νανοσυστημάτων μεταφοράς του mRNA, αποτελεί σήμερα ένα τεράστιο κεφάλαιο στην προστασία από μολυσματικούς και νοσογόνους παράγοντες όπως ο ιός SARS-CoV-2, με ανάπτυξη νέων εμβολίων. Επίσης, η νανοτεχνολογία των λιπιδικών νανοφορέων αποτελεί σημαντικό όπλο στην θεραπευτική φαρέτρα για την ανάπτυξη καινοτόμων θεραπειών εναντίον του καρκίνου και γενετικών ασθενειών. Στο μέλλον, η μεγιστοποίηση της θεραπευτικής αποτελεσματικότητας των θεραπειών με RNA και η ανάπτυξη κανοτόμων εμβολίων θα σχετίζεται και με την έρευνα και την ανάπτυξη νέων νανοτεχνολογικών συστημάτων τα οποία θα συμβάλλουν στην βελτίωση της ανθρώπινης υγείας.

Συνέντευξη του Δρ. William Schaffner Καθηγητή Προληπτικής Ιατρικής στο τμήμα λοιμωδών νοσημάτων του Πανεπιστημίου Vanderbilt των ΗΠΑ: Πρακτικές συμβουλές για τη μετάλλαξη τύπου Δ

Σύμφωνα με πρόσφατη συνέντευξη του Δρ. William Schaffner Καθηγητή Προληπτικής Ιατρικής στο τμήμα λοιμωδών νοσημάτων του Πανεπιστημίου Vanderbilt των ΗΠΑ, η μετάλλαξη τύπου Δ άλλαξε εντελώς το τοπίο της πανδημίας με αύξηση των κρουσμάτων παγκοσμίως, λόγω της εξαιρετικά υψηλής μεταδοτικότητας ιδιαίτερα μεταξύ ανεμβολίαστων ατόμων. Οι Ιατροί της Θεραπευτικής Κλινικής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, Ελένη Κορομπόκη, Μαρία Γαβριατοπούλου, Θεοδώρα Ψαλτοπούλου και Θάνος Δημόπουλος (Πρύτανης ΕΚΠΑ) συνοψίζουν τα κύρια σημεία της συνέντευξης .

Μέχρι στιγμής τα εμβόλια συνέβαλαν στη σημαντική μείωση των κρουσμάτων, των εισαγωγών στα νοσοκομεία και ακόμα περισσότερο της ανάγκης νοσηλείας σε ΜΕΘ. Ωστόσο με την εξάπλωση της μετάλλαξης τύπου Δ παρατηρείται αύξηση των κρουσμάτων και των εισαγωγών στα νοσοκομεία, ιδιαίτερα σε νεότερες ηλικίες, 20-40 ετών, αλλά και στα παιδιά, κάτι που δεν είχε παρατηρηθεί στα προηγούμενα κύματα. Τα νέα κρούσματα αφορούν στην πλειοψηφία ανεμβολίαστους πολίτες. 

Σύμφωνα με τον Καθηγητή Schaffner ο μόνος αποτελεσματικός τρόπος για να παραμείνει κάποιος ασφαλής είναι ο εμβολιασμός σε συνδυασμό με τη χρήση μάσκας σε εσωτερικούς χώρους. Για τους ανοσοκατεσταλμένους ασθενείς, τους ηλικιωμένους και τα άτομα που ανήκουν σε ευπαθείς ομάδες θα πρέπει να περιοριστούν οι κοινωνικές επαφές. Στην περίπτωση κοινωνικών επαφών ο οποιοσδήποτε θα πρέπει αν αναλογίζεται το ρίσκο της νόσησης.   Θα πρέπει να λαμβάνεται υπόψη εάν η επαφή θα είναι με εμβολιασμένα άτομα καθώς και το είδος της επαφής με αποφυγή του συγχρωτισμού. Οι συμμετοχή σε κοινωνικές εκδηλώσεις όπως γάμοι, βαφτίσεις, συνεστιάσεις θα πρέπει να αποφεύγεται, ενώ οι περιορισμένου τύπου κοινωνικές επαφές με λίγα άτομα, τα οποία είναι εμβολισμένα φαίνεται ότι είναι ασφαλείς.

Οι μαζικοί έλεγχοι με τεστ ανίχνευσης έναντι του κορωνοϊού είναι απαραίτητοι ιδιαίτερα στο επόμενο διάστημα που αναμένεται έξαρση άλλων ιώσεων όπως της γρίπης και του αναπνευστικού συγκυτιακού ιού. Στους εμβολιασμένους ασθενείς μπορεί να γίνεται έλεγχος με rapid test, ο οποίος αν και δεν υποκαθιστά το μοριακό έλεγχο, μπορεί να δώσει γρήγορο αποτέλεσμα. Στην περίπτωση που κάποιος έρθει σε επαφή με επιβεβαιωμένο κρούσμα θα πρέπει να υποβληθεί σε μοριακό έλεγχο τρεις έως πέντε μέρες μετά την έκθεση, ακόμα και αν είναι ασυμπτωματικός, και αυτό ισχύει τόσο για τους ανεμβολίαστους όσο και για τους εμβολιασμένους. Δυστυχώς, από μελέτες φαίνεται ότι στην περίπτωση της μετάλλαξης τύπου Δ  τα εμβολιασμένα άτομα έχουν τα ίδια ποσοστά ανιχνεύσιμου ιικού φορτίου στο ρινοφαρυγγικό επίχρισμα με τους μη εμβολιασμένους. Επομένως μπορούν και οι εμβολιασμένοι να μεταδώσουν τον ιό, ακόμα και αν δεν έχουν εκδηλώσει συμπτώματα, παρότι φαίνεται ότι μεταδίδουν τον ιό για μικρότερο χρονικό διάστημα σε σχέση με τα ανεμβολίαστα άτομα. Για το λόγο αυτό το Αμερικανικό Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης λοιμώξεων συστήνει τη χρήση μάσκας και από εμβολιασμένα άτομα σε κλειστούς χώρους, προκειμένου να ελαττωθεί η μετάδοση όσο το δυνατόν περισσότερο.

Σχετικά με τη μετάλλαξη τύπου Δ η οποία φαίνεται να κυριαρχεί αυτή τη στιγμή σε ποσοστό άνω του 90% στην Αμερική, φαίνεται ότι θα μας απασχολήσει το Φθινόπωρο και το Χειμώνα και πιθανώς ο μαζικός εμβολιασμός θα βοηθήσει να μην εμφανιστεί κάποια άλλη μετάλλαξη στο άμεσο μέλλον.

Όσον αφορά τον υποχρεωτικό εμβολιασμό ο Καθηγητής Schaffner επισήμανε ότι αυτή τη στιγμή αντιμετωπίζουμε μια εμπόλεμη κατάσταση παγκοσμίως και ότι η νίκη στης μάχη έναντι του κορωνοϊού δε μπορεί να στηριχτεί μόνο σε εθελοντές. Πρέπει να στρατολογήσουμε όσο το δυνατόν περισσότερους πολίτες στον πόλεμο έναντι της μετάλλαξης Δ. Μια εναλλακτική οδός είναι η προσφορά κινήτρων, πχ οικονομικά κίνητρα. Ειδικά για τους υγειονομικούς τα κίνητρα εμβολιασμού θα πρέπει να είναι επιστημονικά αλλά και ηθικά τονίζοντας τον εμβολιασμό εξασφαλίζεται και η ασφάλεια των ίδιων αλλά και των ασθενών.

Επίσης δημοσιεύτηκε σε: