Γιατί κάποιοι εμβολιασμένοι αντιστέκονται στην παραλλαγή Omicron και κάποιοι όχι;

Η παραλλαγή Omicron εξαπλώνεται τόσο γρήγορα που σίγουρα συχνά κάποιοι αναρωτιούνται για την αποτελεσματικότητα των προληπτικών μέτρων. Είναι πράγματι ως και απογοητευτικό να ακούμε ότι η Omicron μολύνει ανθρώπους που έχουν εμβολιαστεί ή έχουν λάβει και ενισχυτική δόση. Φαίνεται ότι σε μερικούς από εμάς τα εμβόλια έναντι COVID-19 λειτουργούν σθεναρά ακόμη και κατά της Omicron, ενώ σε άλλους η επίδραση είναι ασθενέστερη.

Μια πρόσφατη μελέτη, που πραγματοποιήθηκε από ερευνητές στο Harvard και MIT στη Βοστώνη των ΗΠΑ, ανέδειξε τη θεαματική ποικιλομορφία του ανθρώπινου ανοσοποιητικού συστήματος, το οποίο ρυθμίζεται και γενετικά. Οι Ιατροί της Θεραπευτικής Κλινικής της Ιατρικής Σχολής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, Λίνα Πάσχου (Επίκουρη Καθηγήτρια Ενδοκρινολογίας), Θεοδώρα Ψαλτοπούλου (Καθηγήτρια Θεραπευτικής-Επιδημιολογίας-Προληπτικής Ιατρικής) και Θάνος Δημόπουλος (Καθηγητής Θεραπευτικής-Αιματολογίας-Ογκολογίας και Πρύτανης ΕΚΠΑ) συνοψίζουν τα αποτελέσματα της μελέτης αυτής. https://www.medrxiv.org/content/10.1101/2022.01.04.21268586v1

Οι ερευνητές έλαβαν δείγματα αίματος από 76 εθελοντές για να εξετάσουν μια υποκατηγορία κυττάρων του ανοσοποιητικού συστήματος που είναι γνωστά ως Τ λεμφοκύτταρα. Οι επιστήμονες απομόνωσαν Τ λεμφοκύτταρα των συμμετεχόντων και τα έθεσαν αντιμέτωπα με διάφορες παραλλαγές SARS-CoV-2 σε πειραματικούς δοκιμαστικούς σωλήνες. Διαπίστωσαν ότι σε 4 από τα 5 άτομα (80%) ο εμβολιασμός είχε ως αποτέλεσμα Τ λεμφοκύτταρα που λειτούργησαν εξίσου καλά έναντι της  μετάλλαξης Omicron σε σύγκριση με άλλες παραλλαγές. Αλλά σε 1 στους 5 ανθρώπους (20%) τα Τ λεμφοκύτταρα ήταν πολύ λιγότερο αποτελεσματικά έναντι της  μετάλλαξης Omicron, παρόλο που λειτούργησαν καλά έναντι των αρχικών παραλλαγών. Παρατηρήθηκε όμως ότι η ενισχυτική δόση  αύξησε ικανοποιητικά τις αποκρίσεις των Τ λεμφοκυττάρων στην ακίδα Omicron.

Όταν το σώμα μας συναντά την πρωτεΐνη ακίδας SARS-CoV-2, είτε μετά από μόλυνση είτε μετά από εμβόλιο, κάποια κύτταρα, που είναι γνωστά ως αντιγονοπαρουσιαστικά κύτταρα, εμφανίζουν τμήματα της ιικής πρωτεΐνης εξωτερικά στα Τ λεμφοκύτταρα. Αυτή η διαδικασία βασίζεται σε πρωτεΐνες που ονομάζονται HLA. Καθένας από εμάς έχει διαφορετικά γονίδια που κωδικοποιούν για το σύμπλεγμα HLA. Πιθανώς, λοιπόν, γενετικές διαφορές να συμβάλλουν στις διαφορές και στην ανοσολογική απάντηση. Επίσης, ενώ τα αντισώματα μειώνονται με την πάροδο του χρόνου, τα Τ λεμφοκύτταρα παρέχουν μια δεύτερη γραμμή άμυνας, κυτταρικής άμυνας συγκεκριμένα, που διαρκεί περισσότερο. Είναι δε τα κυρίως υπεύθυνα κύτταρα για τη λεγόμενη ανοσολογική μνήμη. Πολλοί ειδικοί τα θεωρούν την πιο κρίσιμη παράμετρο άμυνάς μας ενάντι στην παραλλαγή Omicron.

Συμπερασματικά, 20% των ανθρώπων παρουσιάζουν χαμηλότερη προστασία από τα εμβόλια έναντι της Omicron, λόγω λιγότερο αποτελεσματικής απόκρισης των Τ λεμφοκυττάρων. Εξακολουθούν όμως να βρίσκονται σε καλύτερη κατάσταση από τα ανεμβολίαστα άτομα, ειδικά όσοι έλαβαν ενισχυτική δόση. Η αισιόδοξη ανάγνωση της νέας μελέτης είναι ότι 80% των εμβολιασμένων ανθρώπων εξακολουθούν να έχουν πολύ καλή ανοσολογική απάντηση έναντι της παραλλαγής Omicron.

Ανθελονοσιακά εμβόλια: μία νέα εποχή στην μάχη κατά της ελονοσίας και ο ρόλος της τεχνολογίας mRNA

Η ελονοσία προκαλείται από την μετάδοση παράσιτου (πλασμώδιο) στο αίμα μετά από δήγμα μολυσμένου κουνουπιού. Η ελονοσία ήταν ενδημική στην Ελλάδα μέχρι και το 1960, ενώ μέσω εντατικού προγράμματος εκρίζωσης της νόσου η Ελλάδα κηρύχθηκε ελεύθερη ελονοσίας το 1974. Τα τελευταία όμως χρόνια εμφανίζονται και στην Ελλάδα σποραδικά κρούσματα. Η εικόνα στον υπόλοιπο κόσμο είναι αρκετά διαφορετική. Περισσότερα από 240 εκατομμύρια κρούσματα ελονοσίας υπήρχαν το 2020 σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ), ενώ εκτιμάται ότι 627.000 θάνατοι προκλήθηκαν από τη νόσο που πλήττει κυρίως την Υποσαχάρια Αφρική. H συντριπτική πλειοψηφία (περίπου 80%) των θανάτων σε αυτήν την περιοχή αφορούν παιδιά μικρότερα από 5 έτη.

Οι Καθηγητές της Ιατρικής Σχολής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, Γκίκας Μαγιορκίνης και Θάνος Δημόπουλος (Πρύτανης ΕΚΠΑ) αναφέρουν ότι η έλευση του πρώτου αποτελεσματικού εμβολίου για την ελονοσία μετά από δεκαετίες ερευνών αποτελεί ένα μεγάλο βήμα στην πιο αποτελεσματική αντιμετώπιση της νόσου. Τα τελευταία χρόνια η πρόοδος για την αντιμετώπιση της επιδημίας έχει κολλήσει ή και αναστραφεί σε κάποιες χώρες σύμφωνα με τον ΠΟΥ. Αυτό οφείλεται σε διάφορους παράγοντες, 2 από τους οποίους είναι η ανάπτυξη αντοχής έναντι των ανθελονοσιακών φαρμάκων από τα πλασμώδια, αλλά και η ανάπτυξη αντοχής έναντι των εντομοκτόνων από τα κουνούπια φορείς της νόσου.

Το εμβόλιο RTS,S σχεδιάστηκε το 1987 ωστόσο τα πρώτα ενθαρρυντικά αποτελέσματα δημοσιεύθηκαν το 2015 όπου φάνηκε ότι το εμβόλιο μείωσε τις κλινικές περιπτώσεις της ελονοσίας κατά 39%, τη σοβαρή ελονοσία κατά 29% και την εισαγωγή σε νοσοκομείο λόγω της νόσου κατά 37% στα 4 χρόνια της μελέτης. Αν και τα ποσοστά αποτελεσματικότητας δεν φαίνονται υψηλά, η επίδραση του εμβολίου, το οποίο δίνεται σε σχήμα 4 δόσεων, τόσο στα παιδιά όσο και στο σύστημα υγείας αναμένεται να είναι σημαντική. Προς αυτή την κατεύθυνση ήδη υπάρχει ένα πρόγραμμα 150 εκατομμυρίων δολαρίων από την Gavi (Συνασπισμός Εμβολίων) που αποσκοπεί στο να βοηθήσει στην χρήση του εμβολίου στην Υποσαχάρια Αφρική.

Συγχρόνως η έρευνα για πιο αποτελεσματικά ανθελονοσιακά εμβόλια συνεχίζεται. Πιο πρόσφατα το εμβόλιο R21 είναι το πρώτο που έφτασε τον στόχο αποτελεσματικότητας του 75% του ΠΟΥ, ενώ περισσότερες κλινικές μελέτες για την διάρκεια της αποτελεσματικότητας του βρίσκονται σε εξέλιξη. Προς την ίδια κατεύθυνση για αυξημένη αποτελεσματικότητα αναμένεται να γίνει εκμετάλλευση της τεχνολογίας mRNA έχοντας ως σημείο αναφοράς τα άλματα που επιτεύχθηκαν σε αυτήν την τεχνολογία στην πανδημία της COVID-19. Η εταιρεία BioNTech (που βρίσκεται πίσω από το εμβόλιο της Pfizer) έχει ήδη ανακοινώσει την πρόθεσή της να αναπτύξει εμβόλιο mRNA για την ελονοσία με τις πρώτες κλινικές μελέτες να ξεκινούν στο 2022, ενώ υπάρχουν και σχέδια για την παραγωγή των εμβολίων αυτών στην Αφρική. Οι υποστηρικτές της προσέγγισης θεωρούν ότι λόγω της ευελιξίας της γραμμής παραγωγής των mRNA εμβολίων θα μπορούν να αναπτύξουν διαφορετικά εμβόλια υποψήφια και έτσι να βρούν ένα υψηλά αποτελεσματικό εμβόλιο πιο γρήγορα. Όμως η δυσκολία στην φύλαξή τους καθότι απαιτείται κατάψυξη στους -70 βαθμούς Κελσίου είναι πιθανό να δυσκολέψει το εγχείρημα του μαζικού εμβολιασμού με mRNA στην Υποσαχάρια Αφρική.

Σε κάθε περίπτωση με την ευρεία εφαρμογή ανθελονοσιακού εμβολίου για πρώτη φορά ακόμα και με σχετικά χαμηλά ποσοστά αποτελεσματικότητας σηματοδοτείται η έναρξη μίας νέας εποχής στη μάχη έναντι της νόσου.

Επίσης δημοσιεύτηκε σε: