Χαρακτηριστικά νευρο-απεικονιστικά ευρήματα ασθενών με νόσο COVID-19 και νευρολογικές εκδηλώσεις.

Στο περιοδικό Journal of Neuroimaging (με συντελεστή απήχησης 2,3) δημοσιεύτηκε πρόσφατα ένα άρθρο ανασκόπησης που συνοψίζει τα νευρο-απεικονιστικά ευρήματα ασθενών με νόσο COVID-19 και συνυπάρχουσες νευρολογικές εκδηλώσεις. Στη διεθνή συγγεαφική ομάδα συμμετέχουν τα παρακάτω μέλη ΔΕΠ της Ιατρικής Σχολής του ΕΚΠΑ: Γεωργίος Τσιβγούλης, Καθηγητής Νευρολογίας & Διευθυντής στη Β Νευρολογική Κλινική του ΕΚΠΑ, Ματίλντα Παπαθανασίου, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Ακτινολογίας στο Β’ Εργαστήριο Ακτινολογίας του ΕΚΠΑ και ο  Σωτήριος Τσιόδρας, Καθηγητή Λοιμωξιολογίας της Δ’ Παθολογικής Κλινικής ΕΚΠΑ. Τη δημοσίευση αυτή σχολιάζουν ο Καθηγητής Γεώργιος Τσιβγούλης και η Νευρολόγος Λίνα Παλαιοδήμου.

Η εργασία αυτή αφορά τη σημαντική συστηματική ανασκόπηση της βιβλιογραφίας, με στόχο την παρουσίαση των νευροαπεικονιστικών ευρήματων ασθενών με νόσο COVID-19 που εμφάνισαν νευρολογικές επιπλοκές από το Κεντρικό Νευρικό Σύστημα. Μετά από ενδελεχή έλεγχο της βιβλιογραφίας, αξιολογήθηκαν τόσο μελέτες παρατήρησης όσο και δημοσιευμένες σειρές περιστατικών, αλλά και μεμονωμένες αναφορές ασθενών. 

Κατά την ανασκόπηση της βιβλιογραφίας, βρέθηκαν συνολικά 954 περιστατικά με νευρολογικές εκδηλώσεις σχετιζόμενες με νόσο COVID-19 που υποβλήθηκαν σε απεικονιστικό έλεγχο. Tα 660 από αυτά είχαν αναφορές σε ευρήματα μεμονωμένων ασθενών και χρησιμοποιήθηκαν σε περαιτέρω περιγραφική στατιστική ανάλυση.

Τα πλέον χαρακτηριστικά νευροαπεικονιστικά ευρήματα των ασθενών συνοψίζονται παρακάτω. Η απόφραξη μεγάλου ενδοκράνιου αγγείου αναφέρεται σχεδόν στο 60% των ασθενών με ισχαιμικό αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο (ΑΕΕ). Στους ασθενείς με αιμορραγικό ΑΕΕ, σχεδόν στο 70% των περιπτώσεων και πλέον χαρακτηριστική ήταν η εντόπιση της αιμορραγίας σε θέσεις μη τυπικές για υπερτασικής αιτιολογίας ενδοεγκεφαλική αιμορραγίας όπως οι λοβοί του εγκεφάλου και της παρεγκεφαλίδας. Ιδιαίτερες θέσεις περιγράφονται επίσης και στις περιπτώσεις ύπαρξης εγκεφαλικών μικρο-αιμορραγιών σε ειδικές ακολουθίες της μαγνητικής τομογραφίας εγκεφάλου, οι οποίες στο 58,7% εντοπίζονται παραφλοιωδώς ή στο μεσολόβιο. Τέλος, σε περιπτώσεις ασθενών με συμπτώματα μηνιγγο-εγκεφαλίτιδας σχετιζόμενης με COVID-19, το 28,8% παρουσίασε απεικονιστικά ευρήματα συμβατά με αιμορραγική νεκρωτική εγκεφαλίτιδα.

Μεταξύ των ασθενών με COVID-19 και νευρολογικές εκδηλώσεις, αναφέρονται επίσης και πιο σπάνιες περιπτώσεις με θρόμβωση φλεβωδών κόλπων εγκεφάλου, σύνδρομο οπίσθιας αναστρέψιμης εγκεφαλοπάθειας, φλοιώδη υπαραχνοειδή αιμορραγία, μυελίτιδα, απομυελίνωση και κρανιακές νευρίτιδες, χωρίς ωστόσο να αναδεικνύεται κάποιο συγκεκριμένο πρότυπο νευροαπεικονιστικών ευρημάτων.

Όλα τα παραπάνω ευρήματα που προκύπτουν από τη συστηματική ανασκόπηση της βιβλιογραφίας παρουσιάζονται αναλυτικά στη συγκεκριμένη εργασία, ώστε οι κλινικοί ιατροί που ασχολούνται με τη διαχείριση ασθενών με COVID-19 να μπορούν να τα αναγνωρίζουν και να τα χρησιμοποιούν στην έγκαιρη διάγνωση των νευρολογικών επιπλοκών και την περαιτέρω αντιμετώπιση των ασθενών με COVID-19.  

Η πιθανότητα επανανοσηλείας για τους ασθενείς με COVID-19 μετά το εξιτήριο

Σχεδόν ένας στους δέκα ασθενείς που πήρε εξιτήριο μετά από νοσηλεία για λοίμωξη από τον ιό SARS-CoV-2 χρειάστηκε να επανανοσηλευτεί εντός 2 μηνών μετά τη νοσηλεία του, σύμφωνα με άρθρο που δημοσιεύθηκε προ ημερών στο έγκριτο επιστημονικό περιοδικό JAMA. Οι Ιατροί της Θεραπευτικής Κλινικής της Ιατρικής Σχολής του Εθνικού Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, Ελένη Κορομπόκη, Θεοδώρα Ψαλτοπούλου και Θάνος Δημόπουλος (Πρύτανης ΕΚΠΑ), συνοψίζουν τα μέχρι πρόσφατα δεδομένα. 

Στην προσπάθεια να ρίξουν περισσότερο φως στην έκβαση των ασθενών μετά τη νοσηλεία για COVID-19, ερευνητές του  Κέντρου Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (CDC) ανέλυσαν δεδομένα από 126.137 ασθενείς, οι οποίοι νοσηλεύτηκαν λόγω λοίμωξης από SARS-CoV-2 το διάστημα Μαρτίου- Ιουλίου 2020. Οι ερευνητές παρατήρησαν ότι 15% των ασθενών απεβίωσαν κατά την αρχική νοσηλεία τους, ενώ μεταξύ αυτών που επιβίωσαν 9% επανανοσηλεύτηκαν στο ίδιο νοσοκομείο εντός 2 μηνών και 1.6% επανανοσηλεύτηκαν παραπάνω από μία φορά. Επιπρόσθετα, το ποσοστό επανανοσηλείας μετά το εξιτήριο ήταν 15% για τους ασθενείς που συνέχισαν την αποθεραπεία τους σε μονάδα νοσηλευτικής περίθαλψης, 12% για αυτούς που έλαβαν ιατροφαρμακευτική περίθαλψη στο σπίτι και 7% για αυτούς που δεν χρειάστηκαν ιατρική φροντίδα. Μεταξύ των ασθενών που επανανοσηλεύτηκαν λιγότερο από 0.1% απεβίωσαν. Νόσοι του κυκλοφορικού, αναπνευστικού και πεπτικού συστήματος ήταν οι κύριες διαγνώσεις κατά την επανανοσηλεία. 

Το ιστορικό προϋπάρχουσας πνευμονικής νόσου, καρδιακής ανεπάρκειας, διαβήτη ή χρόνιας νεφρικής νόσου αυξάνει σημαντικά τις πιθανότητες επανανοσηλείας σύμφωνα με τους ερευνητές. Αυτό επιβεβαιώνεται από το εύρημα ότι περίπου τα δύο τρίτα των ασθενών που μετά το εξιτήριο παρέμειναν σπίτι, λαμβάνοντας ή όχι ιατρική φροντίδα, και τελικά επανανοσηλεύτηκαν είχαν τουλάχιστον ένα από αυτά τα χρόνια νοσήματα. Επιπλέον, η πιθανότητα επανανοσηλείας για τους Ισπανόφωνους και έγχρωμους ασθενείς ήταν μικρότερη σε σχέση με τους λευκούς. 

Με βάση τα παραπάνω, οι ερευνητές καταλήγουν στο συμπέρασμα πως αυτά τα δεδομένα μπορεί να βοηθήσουν σημαντικά στην προσπάθεια περιορισμού της COVID-19 - ιδιαίτερα στους πληθυσμούς υψηλού κινδύνου – καθώς και στην ταυτοποίηση του καλύτερου δυνατού πλάνου αποθεραπείας για τους νοσηλευόμενους ασθενείς μετά το εξιτήριο. 

Επίσης δημοσιεύτηκε σε: