Νεώτερα δεδομένα για την βλαπτική επίδραση του ιου COVID-19 στα παγκρεατικά κύτταρα και την εμφάνιση διαβήτη

Δύο πρόσφατες μελέτες από την Αμερική που δημοσιεύτηκαν στο περιοδικό Cell Metabolism (Tang et al. Cell Metab 2021, Wu et al. Cell Metab 2021) επιβεβαιώνουν ότι ο ιός SARS-CoV-2 δρα βλαπτικά στα κύτταρα του σώματος που παράγουν ινσουλίνη. Οι Ιατροί της Θεραπευτικής Κλινικής της Ιατρικής Σχολής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, Παρασκευή Καζάκου και Ασημίνα Μητράκου (Καθηγήτρια) συνοψίζουν τα δεδομένα των μελετών. 

Είναι γνωστό για παράδειγμα ότι ο Σακχαρώδης Διαβήτης τύπου 1 (ΣΔΤ1) εμφανίζεται όταν τα β-κύτταρα του παγκρέατος δεν εκκρίνουν αρκετή ινσουλίνη, ώστε ο οργανισμός να μεταβολίσει τη γλυκόζη. Εξαιτίας αυτής της ανεπάρκειας ινσουλίνης τα επίπεδα γλυκόζης στο αίμα ανεβαίνουν. 

Αρχικές μελέτες στο εργαστήριο είχαν υποδείξει ότι ο ιός SARS-CoV-2 μπορεί να μολύνει τα ανθρώπινα β-κύτταρα του παγκρέατος που παράγουν ινσουλίνη (Yang L et al, Cell Stem Cell 2020). Έδειξαν επίσης ότι ο ιός έχει τη δυνατότητα να αναπαράγεται στα β-κύτταρα, να κάνει αντίγραφα του εαυτού  του και να μολύνει και άλλα κύτταρα (Μüller JA et al, Nat Metab 2021). Oι δύο πρόσφατες μελέτες βασίστηκαν σε αυτά τα δεδομένα για να ανακαλύψουν περισσότερα σχετικά με τη σύνδεση μεταξύ COVID-19 και διαβήτη. 

Και οι δυο μελέτες επιβεβαίωσαν τη λοίμωξη από κορωνοïό των β-παγκρεατικών κυττάρων σε δείγματα αυτοψίας από άτομα που κατέληξαν από COVID-19, καθώς βρήκαν σημάδια του ιού και στα β-κύτταρα και σε άλλα παγκρεατικά κύτταρα από ιστό των θανόντων.  Tα νέα δεδομένα υποδεικνύουν ότι ο κορωνοïός επιλεκτικά μολύνει τα β-κύτταρα που παράγουν ινσουλίνη. Τα β-κύτταρα και άλλα κύτταρα στον ανθρώπινο οργανισμό εκφράζουν πρωτεΐνες όπως ΑCE2, TMPRSS2 και ΝRP1, οι οποίες αποτελούν τους υποδοχείς για την είσοδο του κορωνοïου και την ακόλουθη μόλυνση των ανθρώπινων κυττάρων.  Τα νέα ευρήματα επίσης δείχνουν ότι η λοίμωξη από κορωνοïό αλλάζει τη λειτουργία των νησιδίων του παγκρέατος, του παγκρεατικού ιστού δηλαδή του ιστού που περιέχει τα β-κύτταρα. Και οι δυο μελέτες φέρουν δεδομένα που αποδεικνύουν ότι η λοίμωξη COVID-19 οδηγεί σε μειωμένη παραγωγή και έκκριση ινσουλίνης από το πάγκρεας. Επιπλέον, η ομάδα του Wu βρήκε ότι η λοίμωξη COVID-19 οδηγεί απευθείας στο θάνατο σημαντικού αριθμού β-κυττάρων και ότι πιθανόν αυτό μπορεί να αποφευχθεί αδρανοποιώντας την πρωτεΐνη NRP1. 

Eκτός της απώλειας των β-κυττάρων ο ιός φαίνεται να αλλάζει και την πορεία όσων β-κυττάρων επιβιώνουν. Οι μελέτες έδειξαν ότι τα β-κύτταρα που επιβιώνουν  αποδιαφοροποιούνται και επαναπρογραμματίζονται, έτσι ώστε να παράγουν λιγότερη ινσουλίνη και περισσότερη γλυκαγόνη, μια ορμόνη η οποία οδηγεί στη διάσπαση του γλυκογόνου στο ήπαρ σε γλυκόζηοδηγώντας σε υπεργλυκαιμία. Επίσης τα συγκεκριμένα κύτταρα φάνηκε να παράγουν αυξημένα επίπεδα ενός ενζύμου πέψης που ονομάζεται Θρυψίνη 1. Τα αποτελέσματα αυτής της αποδιαφοροποίησης των β-κυττάρων δεν είναι ακόμα ξεκάθαρα, αλλά πιθανόν επιδεινώνουν την ανεπάρκεια ινσουλίνης και αυξάνουν τα επίπεδα γλυκόζης στο αίμα. Περισσότερες μελέτες χρειάζονται για να γίνει κατανοητό πώς ο ιός SARS-C0V-2 επιδρά στο πάγκρεας και ποιο ρόλο διαδραματίζει το ανοσοποιητικό σύστημα. Εκτός των άλλων, οι συγκεκριμένες μελέτες υπενθυμίζουν σε όλους πόσο σημαντικό είναι να προστατεύσουν τον εαυτό τους, τα μέλη της οικογένειάς τους και της κοινότητας με το να εμβολιαστούν έγκαιρα.    

Η παχυσαρκία αυξάνει σημαντικά τον κίνδυνο εμφάνισης μακροχρόνιων επιπλοκών από COVID-19

H παχυσαρκία είναι μείζων παράγοντας κινδύνου για σοβαρή νόσηση και θάνατο από COVID-19 στην οξεία φάση. Μία μελέτη που δημοσιεύτηκε πρόσφατα καταδεικνύει ότι μπορεί να αυξάνει σημαντικά και τον κίνδυνο εμφάνισης μακροχρόνιων επιπλοκών, ένα σύνδρομο που συχνά αναφέρεται στη διεθνή βιβλιογραφία ως long COVID. Οι Ιατροί της Θεραπευτικής Κλινικής της Ιατρικής Σχολής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, Λίνα Πάσχου (Επίκουρη Καθηγήτρια Ενδοκρινολογίας), Ελένη Κορομπόκη (Επιμελήτρια B’ Παθολογίας), Θεοδώρα Ψαλτοπούλου (Καθηγήτρια Θεραπευτικής-Προληπτικής Ιατρικής) και Θάνος Δημόπουλος (Καθηγητής Θεραπευτικής-Αιματολογίας-Ογκολογίας και Πρύτανης ΕΚΠΑ) συνοψίζουν τα αποτελέσματα της μελέτης αυτής. 
Η μελέτη πραγματοποιήθηκε στο Cleveland Clinic των ΗΠΑ και συμπεριέλαβε 2.839 ασθενείς που ανευρέθηκαν θετικοί για COVID-19 μεταξύ Μαρτίου και Ιουλίου 2020. Οι ασθενείς αυτοί δεν χρειάστηκαν εισαγωγή σε Μονάδα Εντατικής Θεραπείας και επέζησαν κατά την αρχική φάση της νόσου. Οι ερευνητές αναζήτησαν τρεις δείκτες μακροπρόθεσμων επιπλοκών και συγκεκριμένα: α) εισαγωγή στο νοσοκομείο, β) θάνατο και γ) ανάγκη για διαγνωστικές ιατρικές εξετάσεις, που όλα πραγματοποιήθηκαν 1 μήνα τουλάχιστον μετά από την αρχική νόσηση.  
Βρέθηκε ότι μέσα σε 10 μήνες μετά την αρχική λοίμωξη COVID-19, 44% των ασθενών χρειάστηκε εισαγωγή στο νοσοκομείο, ενώ 1% αυτών απεβίωσε. Ο κίνδυνος εισαγωγής στο νοσοκομείο ήταν 28% υψηλότερος σε άτομα με σοβαρή παχυσαρκία (δείκτης μάζας σώματος, ΔΜΣ 35-39,9 kg/m2) και 30% υψηλότερος σε άτομα με πολύ σοβαρή παχυσαρκία (ΔΜΣ > 40 kg/m2). Η ανάγκη για διαγνωστικές εξετάσεις ήταν 25% υψηλότερη μεταξύ ατόμων με σοβαρή παχυσαρκία και 39% υψηλότερη σε άτομα με πολύ σοβαρή παχυσαρκία, σε σύγκριση με εκείνα με φυσιολογικό ΔΜΣ (18,5-24,9 kg/m2). Συγκεκριμένα, ήταν απαραίτητες διαγνωστικές εξετάσεις για το καρδιαγγειακό σύστημα, το αναπνευστικό, τους νεφρούς, το γαστρεντερικό σύστημα, για ενδοκρινικά νοσήματα, αιματολογικές διαταραχές ή για προβλήματα ψυχικής υγείας. Ωστόσο, η παχυσαρκία δεν συσχετίστηκε με υψηλότερο κίνδυνο θανάτου σε αυτή την περίοδο παρακολούθησης. 

Τα ευρήματα της μελέτης δείχνουν το μεγάλο ποσοστό των ανθρώπων γενικά που παρουσιάζουν μακροχρόνια προβλήματα μετά από COVID-19, αλλά και για πρώτη φορά ότι η παχυσαρκία αυξάνει τον κίνδυνο επιπλοκών και πέρα από την επιδείνωση της λοίμωξης στην οξεία φάση. Αυτό μπορεί πιθανώς να εξηγηθεί από τη χρόνια φλεγμονή, την ανοσολογική δυσλειτουργία και τις συννοσηρότητες που παρουσιάζουν οι άνθρωποι με παχυσαρκία. Αποτελεί αδιαμφισβήτητο γεγονός πλέον ότι η πανδημία COVID-19 ανέδειξε, μεταξύ των άλλων, και μια άλλη πιο χρόνια πανδημία, αυτή της παχυσαρκίας, η πρόληψη και αντιμετώπιση της οποίας θα πρέπει να αποτελέσει καίριο μέλημα της σύγχρονης κοινωνίας.

• Εφημερίδα Kontra News (15-06-2021)