ΠΟΣΟ ΑΚΡΙΒΗΣ ΕΙΝΑΙ Η ΚΑΤΑΓΡΑΦΗ ΤΩΝ ΘΑΝΑΤΩΝ ΛΟΓΩ COVID-19;

Με το νέο κύμα της πανδημίας να είναι πραγματικότητα, και ο αριθμός των θανάτων λόγω της COVID-19 να αγγίζει πολύ υψηλά επίπεδα έχοντας ξεπεράσει τα 5 εκατομμύρια, τον τελευταίο καιρό εγείρεται η απορία αν δηλώνονται πράγματι όλες οι απώλειες λόγω της πανδημίας, ή αν οι αληθινές απώλειες είναι ακόμη μεγαλύτερες. Οι Ιατροί της Θεραπευτικής Κλινικής της Ιατρικής Σχολής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών Θεοδώρα Ψαλτοπούλου, Πάνος Μαλανδράκης, Γιάννης Ντάνασης και Θάνος Δημόπουλος (Πρύτανης ΕΚΠΑ) συνοψίζουν μια πρόσφατη δημοσίευση του Πανεπιστημίου Harvard των ΗΠΑ που ανασκοπεί την εκτιμούμενη ακρίβεια στην καταγραφή των θανάτων λόγω της πανδημίας. Το 2020, 51 χώρες κατέγραψαν κατά μέσο όρο 3140 περισσότερους θανάτους πιθανά σχετιζόμενους με την πανδημία συγκριτικά με άλλες χρονιές, ενώ οι συγγραφείς σχολιάζουν ότι στην πραγματικότητα σε κάποιες χώρες ο αριθμός αυτός μπορεί να είναι και τριπλάσιος και να μην έχει καταγραφεί σωστά, όπως στο Εκουαδόρ και τη Βολιβία, καθώς κάποιοι θάνατοι μπορεί να μην έχουν αποδοθεί στην πανδημία. Στις ΗΠΑ καταγράφηκε ο μεγαλύτερος αριθμός ανεξήγητων θανάτων για το 2020 αγγίζοντας τους 50876. Ο λόγος των επιπρόσθετων θανάτων σε σχέση με το μέσο όρο άλλων ετών χρησιμοποιήθηκε για να προσδιοριστούν οι χώρες που πιθανά υποτιμούν τον αριθμό των θανάτων λόγω της πανδημίας. Οι πιο πιθανές χώρες που κατέγραψαν μικρότερο αριθμό θανάτων από τον πραγματικό ήταν η Βολιβία με 2,64 φορές περισσότερους θανάτους το 2020 σε σχέση με προηγούμενα έτη, το Εκουαδόρ με 2,53, το Περού με 2,17 ενώ ακολουθούν το Μεξικό (0,95), η Ινδονησία (0,94), το Ηνωμένο Βασίλειο (0,9), η Ισπανία (0,83). Αντίστοιχα λιγότερο πιθανές χώρες να «χάνουν» από την καταγραφή θανάτων σχετιζόμενων με την πανδημία ήταν η Ιαπωνία (0,01), η Δανία ( 0,03), η Νότια Κορέα (0,04), η Φινλανδία (0,07), αλλά και η Ελλάδα με 0,10 λόγο ανεξήγητων θανάτων σε σχέση με τα προηγούμενα έτη καταδεικνύοντας την ορθή και πλήρη καταγραφή των θανάτων σχετιζόμενων με την πανδημία. Αναφορικά με τα ποσοστά, το Περού είχε 160% περισσότερους ανεξήγητους θανάτους και χώρες όπως η Ισπανία, το Μεξικό και η Πολωνία είχαν αντίστοιχα ποσοστά μεταξύ 50% και 100%, ενώ οι ΗΠΑ βρέθηκαν περίπου στη μέση της λίστας με 9,5%  επιπρόσθετους θανάτους. Ορισμένες χώρες με πολύ αυστηρά μέτρα κατέγραψαν κατά μέσο όρο 59% περισσότερους ανεξήγητους θανάτους. Επιπλέον, χώρες με ανεπαρκείς ιατρικές δομές να διαχειριστούν την πανδημία πιθανά κατέγραφαν λιγότερους σχετιζόμενους θανάτους, με κατά μέσο όρο 53% επιπλέον ανεξήγητους θανάτους, ενώ χώρες με καλύτερη υποδομή πριν την πανδημία είχαν αντίστοιχο ποσοστό στο 23%. Συμπερασματικά, η εγκυρότητα της καταγραφής των θανάτων σχετιζόμενων με την πανδημία COVID-19 φαίνεται να σχετίζεται τόσο με την κοινωνικο-οικονομική στάθμη κάθε χώρας όσο και με τη σφοδρότητα των αρχικών κυμάτων της πανδημίας COVID-19 σε κάθε χώρα ξεχωριστά. Επιπλέον, αξίζει να σημειωθεί η έλλειψη κοινά αποδεκτών ορισμών σχετικά με την απόδοση και τον υπολογισμό των θανάτων λόγω της πανδημίας. Για παράδειγμα, δεν υπάρχουν συγκεκριμένες κατευθυντήριες οδηγίες από τους διεθνείς οργανισμούς υγείας για τον καθορισμό αιτιώδους συσχέτισης μεταξύ ενός θανάτου και της υποκείμενης λοίμωξης COVID-19 ή για το χρονικό διάστημα που πρέπει να μεσολαβήσει από τη διάγνωση της COVID-19 έως το θάνατο για να αποδοθεί στον SARS-CoV-2. Η ενοποίηση των ορισμών σε διεθνές, ή τουλάχιστον σε ευρωπαϊκό επίπεδο, κρίνεται επιβεβλημένη.

https://hbswk.hbs.edu/item/why-covid-19-probably-killed-more-people-than-we-realize


Νεότερα για το μηχανισμό δράσης του κορωνοϊού και της νόσου COVID-19, μέσα από μια άλλη - νέα προσέγγιση του θέματος

Έχουν περάσει  δύο περίπου χρόνια από την εμφάνιση της πρωτόγνωρης για τον ανεπτυγμένο κόσμο πανδημίας του κορωνοϊού, έχουν βρεθεί τα κατάλληλα εμβόλια και παρουσιάζονται ήδη τα πρώτα φάρμακα, αλλά δεν έχει ακόμα διευκρινιστεί πλήρως ο μηχανισμός δράσης του κορωνοϊού και της πρόκλησης από αυτόν της νόσου COVID-19. Όπως είναι κατανοητό, η διαλεύκανση του μηχανισμού δράσης μιας παθολογικής κατάστασης είναι πρωταρχικής σημασίας για την απολύτως επιτυχή αντιμετώπισή της, έστω και αν έχουν υπάρξει κάποιοι τρόποι μερικής αντιμετώπισής της.

Τον Νοέμβριο του 2021 δημοσιεύτηκε στο επιστημονικό περιοδικό Clinical and Applied Thrombosis/Hemostasis ένα άρθρο ανασκόπησης καθηγητών του Πανεπιστημίου της Μινεσότας και του Veterans Affairs Healthcare System της Μινεάπολης των ΗΠΑ με τίτλο "Ανασκόπηση του Παράγοντα Ενεργοποίησης των Αιμοπεταλίων (PAF) ως δυνητικού παράγοντα που συνεισφέρει στη νοσηρότητα και στη θνησιμότητα που σχετίζεται με σοβαρή νόσο COVID-19" (A Review of Platelet-Activating Factor As a Potential Contributor to Morbidity and Mortality Associated with Severe COVID-19). Το άρθρο αυτό, στο πλαίσιο της διερεύνησης του πιθανού μηχανισμού δράσης του κορωνοϊού, αναφέρεται στο ρόλο των φλεγμονωδών παραγόντων και συγκεκριμένα του PAF επισημαίνοντας τις ομοιότητες των βιολογικών δράσεων του PAF με τις κλινικές επιπλοκές που παρουσιάζονται στη σοβαρή νόσο COVID-19. Και καταλήγει στο συμπέρασμα ότι δυσλειτουργίες ή/και απορρύθμιση του μεταβολισμού του PAF από τον κορωνοϊό μπορεί να προκαλούν αυτές τις παθολογικές καταστάσεις.

Η νέα αυτή προσέγγιση για τη διαλεύκανση του μηχανισμού δράσης του κορωνοϊού μέσα από την δράση του PAF έχει αποτελέσει θέμα μελέτης, από το 2020, της ερευνητικής ομάδας που αποτελείται από τον Ομότιμο Καθηγητή Βιοχημείας & Χημείας Τροφίμων του Τμήματος Χημείας του Πανεπιστημίου Αθηνών Κ.Α. Δημόπουλο, την Καθηγήτρια Βιοχημείας του Τμήματος Επιστήμης Διαιτολογίας-Διατροφής του Χαροκοπείου Πανεπιστημίου Σ. Αντωνοπούλου, την Προϊσταμένη του Τμήματος Κλινικής Διατροφής στο ΓΝΑ Κοργιαλένειο - Μπενάκειο  Δρ. Π. Ντετοπούλου και τον Καθηγητή του Πανεπιστημίου Tufts της Βοστόνης Θεοχάρη Θεοχαρίδη. Με 5 δημοσιεύσεις που έγιναν σε επιστημονικά περιοδικά στο διάστημα 2020 - 2021 από την Ελληνική ομάδα, έχει περιγραφεί  (μέσα από τη νέα αυτή προσέγγιση με την εμπλοκή του PAF) μία πιθανή βιοχημική πορεία επιστημονικά ολοκληρωμένη και βιβλιογραφικά τεκμηριωμένη με την οποία συμπληρώνεται ο μηχανισμός εισόδου του ιού στα κύτταρα, αλλά και εξηγούνται  οι επιπλοκές της νόσου COVID-19. Ακόμα επισημαίνεται η πιθανή ευεργετική δράση των αναστολέων του PAF, προτείνοντας την Μεσογειακή δίαιτα (που είναι πλούσια σε αναστολείς του PAF) σαν κατάλληλη προστατευτική διατροφή. Σημειωτέον ότι η δομή του ισχυρότατου φλεγμονώδους παράγοντα PAF έχει ανακαλυφθεί από τον Κ.Α. Δημόπουλο  το 1979 στο University of Texas at San Antonio.

Το άρθρο αυτό των αμερικανών καθηγητών όχι μόνο αποδέχεται τα όσα έχει ήδη δημοσιεύσει η Ελληνική ομάδα για την εμπλοκή του PAF στην νόσο COVID-19 (αναφέροντας και τις σχετικές δημοσιεύσεις της Ελληνικής ομάδας) αλλά ενισχύει, επιβεβαιώνει και επιχειρηματολογεί για όλα αυτά που είχε δημοσιεύσει για το θέμα αυτό η Ελληνική ομάδα και επιπλέον αποδίδει στους αναστολείς του PAF και πιθανή ευεργετική φαρμακολογική δράση.

Μέχρι στιγμής έχει αποδειχθεί η ευεργετική δράση της Μεσογειακής δίαιτας έναντι της νόσου COVID-19, από πειραματικές μελέτες Πανεπιστημίων της Ευρώπης και της Αμερικής. Μένει να αποδειχθεί πειραματικά και ο πιθανός ρόλος του PAF στο μηχανισμό δράσης του κορωνοϊού. Το θέμα όμως φαίνεται να είναι, όχι το ποσοστό συμμετοχής του PAF, αλλά ο τρόπος συμμετοχής του, γιατί αν ο PAF είναι "το εναρκτήριο λάκτισμα" για τις παρενέργειες-νοσηρότητα  της σοβαρής νόσου COVID-19, τότε αυτό είναι σημαντικό.